بقراط زمانی گفته بود که «پزشکی که دانشی از ستاره‌شناسی نداشته باشد، حق ندارد که خود را پزشک بداند.»

چنین گفته‌ای بر اساس دانش کنونی پزشکی، عجیب می‌نماید، اما شاید ما بتوانیم از زاویه دیگری به قضیه نگاه کنیم:

حتما نوشته‌های غیرعلمی را که در سایت‌ها و مجله‌های تابلویید در مورد ارتباط ماه تولد یک شخص با شخصیت و رفتار و حتی سرنوشت او درج می‌شود، دیده‌اید و خوانده‌اید. در بسیاری اوقات اینها کاملا بی‌ربط می‌نمایند، اما جالب است بدانید که بین فصل تولد شما و احتمال بروز بعضی از بیماری‌ها مثل شیزوفرنی، ام اس (مالتیپل اسکلروزیس)، دیابت نوع یک، افسردگی دوقطبی و آلرژی‌ها ارتباطی وجود دارد.

اما چنین چیزی را چطور می‌شود، توجیه کرد، آیا باید مثل قدما باید به برجگاه یا منطقه البروج استناد کنیم؟ یا اینکه توجیه‌های علمی ساده‌ای وجود دارند که همه اینها را می‌توانند توضیح بدهند؟

در تحقیقی که در توسط دو دانشمند علوم اعصاب به نام‌های راسل جی فاستر و تیل روئونبرگ در سال ۲۰۰۸ انجام شد، بین میزان بروز ۲۴ بیماری با فصل تولد ارتباطاتی مشخص شد. و این در شرایطی است که انسان‌ها در جوامع مدرن تحت تأثیر متغیرهایی مثل دمای هوا یاغذا نیستند، چون به خاطر داشتن سرپناه با وضعیت گرمایشی و سرمایشی خوب و سیستم‌های توزیع و نگهداری مواد غذایی، اینها اصلا نمی‌توانند توجیه‌گیر قضیه باشند.

ما هنوز نتوانسته‌ایم مکانیسم‌های مؤثر در کم و زیاد شدن این بیماری‌ها بر اساس فصل تولد را با دقت مشخص کنیم، اما می‌توانیم حدس‌هایی بزنیم، مثل میزان ویتامین D مادر در هنگام حاملگی یا کمی یا زیادی مواجهه با ویروس‌ها و باکتری‌ها.

چیزی دیگری که می‌تواند برای توضیح مسئله از آن استفاده کرد، ساعت درونی ما است، همه ما یک ساعت درونی داریم که چرخه‌های بیداری و خواب ما را مشخص می‌کند، اما این ساعت عملکردی فراتر از اینها دارد و رشد و مرگ و بازسازی سلول‌ها و عملکرد دستگاه گوارش، قلب، ریه و کبد و الگوهای رفتار اجتماعی ما را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما این ساعت، ساعتی نیست که تحت تأثیر محیط پیرامون و البته فصل تولد قرار نگیرد.

در یک آزمایش، دانشمندان تعدادی بچه‌موش را در سه سه محیط متفاوت قرار دادند، ساعات روشنی و خاموشی در این محیط‌ها مثل فصول مختلف سال متفاوت بود، بعد از ۲۱ روز که برای موش‌ها با توجه به طول عمرشان زمان طولانی محسوب می‌شود، آنها را در شرایط نوری جدیدی قرار دادند، بیشتر موش‌ها با شرایط جدید مطابقت پیدا کردند، اما مشخص شد که موش‌هایی که در شرایط نوری شبیه فصل زمستان قرار داده شده بودند، ناپایدارند.

بیماری‌هایی مثل افسردگی، شیزوفرنی، اوتیسم و اختلالات تکاملی به ساعت شبانه‌روزی بدن مرتبط هستند، این ساعت با نواحی مهم مغز که نقش مهمی در این اختلالات دارند، ارتبط تنگاتنگی دارد.

نوری که وارد چشمان شما می‌شود، باعث صدور سیگنال‌های عصبی می‌شود که به هسته‌های سوپراکیاسماتیک می‌رود که یک ساعت مهم بدن ماست، این بخش به نوبه خود سیگنال‌هایی به هسته‌های رافه در ساقه مغز می‌فرسند. وظیفه مهم این هسته‌های ترشح سروتونین است و سرتونین است که خلق، اشتها و خواب ما را تنظیم می‌کند. عدم تعدل در ترشح سروتونین باعث افسردگی می‌شود. پس می‌بینید که نور چگونه می‌تواند اعمال زیستی ما را تحت تأثیر قرار بدهد.

پس دست آخر به این نتیجه می‌رسیم که طالع‌بینی و ستاره‌شناسی سنتی آنجا که فرض می‌کرد، ماه باعث دیوانگی می‌شود، اشتباه می‌کرد، اما از زاویه دید دیگر، در فصل زمستان که ماه نمود بیشتری در آسمان دارد، احتمال بروز بیماری‌های روانی مثل شیزوفرنی و اختلال دوقطبی بیشتر است.

از زمان‌های قدیم، حکما و ادیبان بر سر اینکه چه چیز شخصیت یک انسان را تعیین می‌کند با هم مجادله داشتند، برخی روی نهاد و فطرت انسان تأکید می‌کردند و برخی عوامل محیطی مثل شیوه تربیتی را مؤثر می‌دانستند، اما حالا ما می‌دانیم که هر دو تأثیرگذارند، هر انسان ژن‌هایی دارد که بسیاری از خصوصیات او را مشخص می‌کنند اما بروز این ژن‌ها، تحت تأثیر محیط هم هست.

منبع